Co to jest azbest?

Co to jest azbest?

Azbest to zespół włóknistych minerałów, należących do jednej z dwóch grup mineralnych:

• serpentynów (azbest chryzotylowy),
• amfiboli (azbest amosytowy, azbest krokidolitowy oraz inne amfibole włókniste nie stosowane w krajowym budownictwie antofyllit, aktynolit, tremolit).

W Polsce najpowszechniejsze zastosowanie miał minerał o stosunkowo małej szkodliwości (w porównaniu do azbestów amfibolowych) – chryzotyl jakkolwiek obydwie grypy azbestu są uznawane jako substancje rakotwórcze.

Wyroby zawierające azbest, z uwagi na korzystne własności fizyczne azbestu (odporność na wysoką temperaturę, brak przewodnictwa prądu elektrycznego, elastyczność, włókniste wykształcenie osobników mineralnych, łatwe mechaniczne łączenie się z różnymi lepiszczami), były powszechnie stosowane w różnych gałęziach gospodarki, przemyśle i wyrobach codziennego użycia do czasu stwierdzenia szkodliwego wpływu azbestu na zdrowie. Azbest rozpowszechniono więc w wielu wyrobach, gałęziach gospodarki i w środowisku budowlanym i naturalnym, powodując jego skażenie przez pyły transportowane w powietrzu.
 

Szkodliwość azbestu

Szkodliwość wyrobów zawierających azbest wynika bezpośrednio z faktu uwalniania pyłu azbestowego z wyrobu do powietrza w trakcie eksploatacji wyrobu, jego konserwacji, destrukcji, starzenia, usuwania i przemieszczania itp.

Uwalnianie pyłu azbestowego z niektórych wyrobów może następować samoistnie, bez działania czynników osłabiających strukturę wyrobu czy spoiwa. Jednak spoiwo, w szczególności zaś takie jego cechy jak twardość, elastyczność, odporność na uszkodzenia, spoistość, trwałość – mają zasadniczy, chociaż nie wyłączny wpływ na wielkość emisji pyłu azbestowego do otoczenia. Wspomniany pył w formie aerozolu wdychanego z powietrzem stanowi przyczynę chorób powodowanych przez azbest. Pył azbestu może zanieczyszczać oprócz powietrza wodę czy glebę. W tym wypadku również może stać się zagrożeniem dla zdrowia, jeżeli w drodze reemisji powtórnie przedostanie się do powietrza, którym oddychają ludzie. W Polsce, uwzględniając wyroby zawierające azbest, liczebnie dominującymi są wyroby stosowane w budownictwie. Wśród nich najliczniejszymi są stosunkowo mało pylące, wyroby azbestowo – cementowe: płyty elewacyjne i pokryć dachowych: w tym płyty faliste (tzw. eternit) a także kształtki azbestowo-cementowe ciśnieniowe i bezciśnieniowe, stosowane do przesyłu wody pitnej, ścieków, ale także stosowane w budownictwie jako leje zsypowe i rury odprowadzające deszczówkę. Korzystną lokalizacja jest ich zastosowanie na zewnątrz obiektu, co skutkuje ograniczonym przenikaniem pyłów uwalnianych z tych wyrobów do wnętrza budynków.    

Oddychanie powietrzem, w którym znajdują się niewidzialne dla oka włókna azbestu prowadzi do szeregu chorób układu oddechowego:

• pylicy azbestowej (azbestozy),
• łagodnych zmian opłucnych,
• raka płuc (najpowszechniejszy nowotwór złośliwy powodowany przez azbest),
• międzybłoniaka opłucnej i otrzewnej (nowotwory o wysokiej złośliwości).

Zachorować mogą nie tylko osoby, które miały kontakt z azbestem ze względu na charakter wykonywanej pracy, ale i te, które narażone są na długotrwałe wdychanie włókien azbestowych o małym stężeniu lub na krótkotrwałe przebywanie w miejscu o ich bardzo wysokim stężeniu.

Obecnie nie wiadomo jaka minimalna ilość pyłu azbestowego wywołuje choroby. Wiemy jednak, że im więcej włókien azbestu wdychanych jest do układu oddechowego, tym większe ryzyko choroby. A ta może pojawić się nawet po ponad 30 latach od momentu kontaktu z włóknami azbestu.
 

Gdzie w budynku może znajdować się azbest?

W Polsce najczęściej wykorzystywano do produkcji:

• pokryć dachowych: eternit i papa dachowa,
• płyt elewacyjnych i balkonowych,
• rur do wykonywania instalacji wodociągowych, kanalizacyjnych i C.O.,
• przewodów kominowych i zsypów w blokach,
• sprzęgieł i hamulców do wind,
• różnych typów izolacji cieplnej, bojlerów, kotłów, wymienników ciepła, przewodów C.O.,
• ognioodpornych kocy azbestowych.

To są jedynie przykłady najliczniej obecnych w budownictwie mieszkaniowym w Polsce wyrobów z azbestem. Należy pamiętać, że azbest był stosowany w około 3000 produktów, dlatego jeżeli tylko zachodzi podejrzenie, że dany wyrób może zawierać azbest, bezpieczniej jest założyć, że tak jest.
 

Skąd mam wiedzieć, że w budynku, w którym mieszkam jest azbest?

Azbest nie ma zapachu i trudno go samemu zidentyfikować. Każdy właściciel posiada jednak dokumentację techniczną nieruchomości i tam najpierw należy szukać informacji na temat użytych podczas budowy materiałów. W innych przypadkach obecność azbestu może określić jedynie specjalistyczne akredytowane laboratorium.
 

Dlaczego powinienem się tym przejmować?

Obowiązek inwentaryzacji i usuwania wyrobów zawierających azbest ciąży na właścicielach nieruchomości (domów, sklepów, hurtowni, itp.), wspólnotach i spółdzielniach mieszkaniowych, a w przypadku budynków komunalnych na gminach. Sprawdzenie, czy na terenie nieruchomości znajdują się wyroby zawierające azbest i powiadomienie o tym, właściwej jednostki samorządu terytorialnego to nie tylko powinność nałożona na właścicieli przez państwo, ale i wyraz troski o zdrowie własne, naszych bliskich oraz o czystość środowiska.
 

Co mam zrobić, gdy azbest znajduje się na terenie mojej nieruchomości?

Jeżeli tylko istnieje takie podejrzenie, najlepiej jest jak najszybciej skontaktować się z właścicielem nieruchomości lub z urzędem gminy bądź powiatu w celu uzyskania informacji o dalszym postępowaniu oraz spowodowania, aby właściciel nieruchomości podjął działania zabezpieczające zgodnie z obowiązującymi przepisami.
 

Kto za to zapłaci?

Koszty zabezpieczenia i w dalszej kolejności usuwania wyrobów zawierających azbest ciążą na właścicielu nieruchomości, na terenie którego się znajdują. Istnieje jednak możliwość uzyskania dofinansowania powyższych działań. Informacji na temat azbestu, sposobów jego zabezpieczania i usuwania oraz dotacji na ten cel należy szukać w Urzędzie Miasta Pruszcz Gdański.
 

Założenia „Programu Oczyszczania Kraju z Azbestu” na lata 2009-2032

Przyjęty w dniu 14 maja 2002 r. przez Radę Ministrów Program usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest stosowanych na terytorium Polski, opracowany został w latach 2000-2001 w oparciu o obowiązujące wtedy przepisy prawne. Do jego opracowania została zobowiązana Rada Ministrów w drodze przyjętej przez Sejm Rzeczypospolitej Polskiej rezolucji z dnia 19 czerwca 1997 r. – w sprawie programu wycofywania azbestu z gospodarki (M.P. Nr 38, poz. 373). Program Oczyszczania Kraju z Azbestu na lata 2009-2032 jest kontynuacją i aktualizacją celów oraz działań ustalonych w Programie usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest stosowanych na terytorium Polski.
 

Program Oczyszczania Kraju z Azbestu na lata 2009-2032, zwany dalej „Programem”, utrzymuje cele przyjętego przez Radę Ministrów 14 maja 2002 r. Programu usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest stosowanych na terytorium Polski:

1. usunięcie i unieszkodliwienie wyrobów zawierających azbest;
2. minimalizacja negatywnych skutków zdrowotnych spowodowanych obecnością azbestu na terytorium kraju;
3. likwidacja szkodliwego oddziaływania azbestu na środowisko.

Określa jednak nowe zadania niezbędne do oczyszczenia kraju z azbestu w okresie 24 lat, wynikające ze zmian gospodarczych i społecznych, jakie nastąpiły m.in. w związku ze wstąpieniem Polski do Unii Europejskiej.

Realizuje wnioski zawarte w raportach poprzez wprowadzenie priorytetowych zadań legislacyjnych, uruchomienie wsparcia finansowego dla działań prowadzonych przez jednostki samorządu terytorialnego oraz usprawnienie systemu monitoringu realizacji Programu. Program grupuje zadania przewidziane do realizacji na poziomie centralnym, wojewódzkim i lokalnym, w pięciu blokach tematycznych:

1. zadania legislacyjne;
2. działania edukacyjno-informacyjne skierowane do dzieci i młodzieży, szkolenia pracowników administracji rządowej i samorządowej, opracowywanie materiałów szkoleniowych, promocja technologii unicestwiania włókien azbestowych, organizacja krajowych i międzynarodowych szkoleń, seminariów, konferencji kongresów i udział w nich;
3. zadania w zakresie usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest z obiektów budowlanych, z obiektów użyteczności publicznej, terenów byłych producentów wyrobów azbestowych, oczyszczania terenów nieruchomości, budowy składowisk oraz instalacji do unicestwiania włókien azbestowych;
4. monitoring realizacji Programu przy pomocy elektronicznego systemu informacji przestrzennej;
5. działania w zakresie oceny narażenia i ochrony zdrowia.

Szacuje się, że na terenie kraju nadal użytkowane jest ok. 14,5 mln ton wyrobów zawierających azbest (w latach 2003-2008 usunięto ok. 1 mln ton). Całkowity koszt realizacji Programu w latach 2009-2032 szacowany jest na kwotę ok. 40,4 mld zł, na którą składają się środki własne właścicieli nieruchomości, środki inwestorów, środki z budżetu państwa oraz środki jednostek samorządu terytorialnego.

Koszt realizacji Programu oszacowano na podstawie następujących założeń:

• pozostało do usunięcia 14,5 mln ton wyrobów azbestowych, łączny koszt ich demontażu i transportu oraz unieszkodliwienia wytworzonych odpadów zawierających azbest szacuje się na kwotę ok. 40 mld zł,
• koszt budowy 56 składowisk odpadów lub kwater przystosowanych do składowania odpadów zawierających azbest oszacowano na kwotę ok. 260 mln zł,
• pozostające w dyspozycji Ministra Gospodarki środki finansowe z budżetu państwa, przeznaczone na wspieranie: opracowania planów usuwania wyrobów zawierających azbest, działań edukacyjno-informacyjnych oraz monitoringu Programu określa kwota 53,2 mln zł (0,13%),
• środki finansowe jednostek samorządu terytorialnego przewidywane na opracowywanie i aktualizację planów usuwania wyrobów zawierających azbest oraz działania edukacyjno-informacyjne szacuje się na kwotę ok. 40 mln zł (0,10%).

Ministerstwo Gospodarki

Wszelkie informacje dotyczące usuwania azbestu, np. zmiany legislacyjne, źródła finansowania projektów związanych z azbestem znajdują się na stronie serwisu internetowego Ministerstwa Gospodarki www.mg.gov.pl/Bezpieczenstwo+gospodarcze/Program+Oczyszczania+Kraju+z+Azbestu

Dostępne instrumenty finansowania demontażu, transportu i unieszkodliwiania usuniętych wyrobów zawierających azbest to:

1. pożyczki i dotacje ze środków krajowych funduszy ochrony środowiska, których beneficjentami są jednostki samorządu terytorialnego,
2. środki unijne w ramach Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013 oraz Regionalnych Programów Operacyjnych, których beneficjentami mogą być m.in. jednostki samorządu terytorialnego oraz ich związki, podmioty świadczące usługi z zakresu zadań własnych jednostek samorządu terytorialnego, jednostki organizacyjne jednostek samorządu terytorialnego posiadające osobowość prawną, spółdzielnie mieszkaniowe, wspólnoty mieszkaniowe, gminy wiejskie, miejsko-wiejskie i miejskie, młodzi rolnicy, rolnicy podejmujący działalność nierolniczą,
3. kredyty komercyjne i preferencyjne (z dopłatami wojewódzkich funduszy ochrony środowiska i gospodarki wodnej do oprocentowania kredytu).

Usunięcie wyrobów zawierających azbest przyniesie korzyści społeczne, ekonomiczne i ekologiczne polegające na:

1. zmniejszeniu emisji włókien azbestu,
2. uzyskaniu poprawy ochrony zdrowia mieszkańców,
3.  poprawie wyglądu zewnętrznego obiektów budowlanych i ich stanu technicznego.

Źródło informacji: Program Oczyszczania Kraju z Azbestu na lata 2009-2032, Raport z realizacji Programu Oczyszczania Kraju z azbestu na lata 2009-2032.